BİLGİ KİRLİLİĞİ
Sanal Ortamda Bilgi Kirliliği
İnternet kullanımının her geçen gün artış göstermesi, ucu olmayan bu sanal dünyanın giderek büyümesi anlamına geliyor. Günümüzde özellikle sosyal paylaşım sitelerine olan ilginin artması ve popüler hale gelmesi internet kullanımını daha cazip hale getirmektedir. Bu platformlarda sadece fotoğraf veya video paylaşımı yapılmayıp sanattan siyasete, eğitimden bilime, spordan kişisel hobilere gibi birçok konuda bilgi aktarımı ve paylaşımlar yapılmaktadır.Sosyal paylaşım platformları bilinçli kullanıldığında başka insanlarla iletişim kurma noktasında önemli bir araçtır ancak söz konusu “doğru bilgiye ulaşmak” olduğunda ise durumun olumsuz bir hale büründüğünü söyleyebiliriz.
İnternette ve Sosyal Medyada Veri Güvenilirliği ve Etkileri
Haberleşme ve bilişim teknolojilerinde yaşanan gelişmelerle birlikte; internet, toplumun günlük yaşantısında daha fazla yer edinmiş, günümüzde sosyal medya platformları, bilgi ve haber akışının yoğun olarak gerçekleştiği dijital ortamlar haline gelmiştir. Geleneksel haber kaynaklarından farklı olarak, sosyal medyada her bir kullanıcı aynı zamanda “haber ve veri kaynağı” olarak görev alabilmektedir.Haber kaynakları arasında güvenilirliği etkileyen başlıca unsurlar aşağıda listelenmektedir:
- Haberde taraflılık
- Haber kaynaklarıyla yakın ilişkiler/çıkar ilişkileri
- Yalan haber
- Haberde çarpıtma ve bilginin kasıtlı olarak gizlenmesi
- Haberde ideolojik yanlılık
- Haberde yönlendirme yapılması
- Haberin toplanmasındaki yöntemler
- Habere yorum katılması
- Haberde bilgi eksikliği
- Medyanın sahiplik yapısı/ticari bir yapılanma olması
- Medyada özdenetim/kendi kendini denetleme eksikliği
- Haberde gizli ya da açık reklam yapılması
- Terör olayları sırasında, çeşitli sosyal medya kanalları aracılığıyla saat ve konum bilgisi verilerek alışveriş merkezi, vb. toplumsal mekânlarda bombalama gibi terör olayları gerçekleştirileceğine dair haberlerin kontrolsüz şekilde yayıldığı birçok kez görülmüştür.
- Sosyal medyada yayılan bir habere göre, The Daily Telegraph adlı gazete tarih ve saat bilgisi bile vererek İstanbul’da deprem olacağı haberini yayınlamıştı.
- Acil kan ihtiyacı olduğuna ilişkin sosyal medya üzerinden çoğu zaman doğruluk değeri taşımayan bilgilerin kontrolsüz bir şekilde yayılması örnekleri, sağlık birimlerinde yığılmalar olmasına sebebiyet vermiş ve olay sonrası kriz yönetimine olumsuz etkileri gözlenmiştir.
Bilgi Kirliliğinin Zararlarını Önlemek İçin Neler Yapılmalı?
Bir hikâye sezgisel olarak doğru geliyorsa, dikkatli olun. Dezenformasyon operatörleri, magazin gazeteleri ve diğer kötü aktörler, insanların inanmak istedikleri haberlerle daha fazla ilgileneceklerini (genellikle doğru bir şekilde) varsayarak, gerçek olayları popüler anlatılara uyacak şekilde çarpıtırlar. Arkadaşlarınız veya takipçilerinizle bir hikâye paylaştığınızda ya da beğenerek, yorum yaparak etkileşim kurduğunuzda, diğer insanları bu bilgilere bakmaya ve onu yayınlayan tüm sitenin veya hesabın profilini güçlendirmeye teşvik edersiniz. Bu, bir şeyin sahte veya yanıltıcı olması durumunda riski artırır. Bu nedenle bir hikâyenin yukarıdaki kategorilere uyup uymadığını tartışırken, onu büyütmeden önce dikkatli olmanız gerekir.
Bazen haberlerin nereden geldiği belirsizdir. Bir Twitter hesabı, yanlış olabilecek bir açıklamayla bir fotoğrafı paylaşabilir. Bu durumlarda, genellikle arama motorlarını kullanarak daha fazla kapsam ve orijinal kaynak bulmak için hızlı bir arama yapmanız gerekir. Büyük sosyal medya platformları genellikle büyük işletmelere, ünlülere, devlet kurumlarına doğrulama rozetleri verir. (Twitter da mavi tik bir onay işaretidir.) Doğrulanmamış hesaplar yine de gerçek olabilir ancak daha fazla araştırma yapmalısınız. Hesabın diğer yayınları varsayılan kimliğiyle eşleşiyor mu? Bir işletme veya kuruluş, web sitelerinden buna bağlantı veriyor mu?
Bir Tweetin veya Facebook gönderisinin ekran görüntülerini taklit etmek de kolaydır. Bu ekran görüntülerinden birini görürseniz, asıl gönderiyi bulmak için kişinin profiline bakın. Orada değilse, ekran görüntüsünü yayınlayan kişinin ne kadar inandırıcı olduğunu değerlendirin. Gönderi silinmiş ya da hiç olmamış olabilir. Google, belirli bir olayın diğer haberlerini bulmak için iyi bir araç olabilir ancak bir hikâyenin genel konusunu veya en ünlü konusunu aramak, genellikle birçok genel, yararsız arama sonucunu getirir. Hikâyede alıntılanan ünlü olmayan bir kişinin adı veya makalelerde görünmesi, olası olmayan başka herhangi bir şey gibi benzersiz anahtar kelimeler aramak daha iyidir.
3. Gerçek Kaynak Nasıl Bulunur?
Bazı çevrimiçi bilgiler açık bir şekilde sahtedir veya yanıltıcıdır. Bazıları da önemli ayrıntıları atlayabilir, küçük tartışmaları orantısız bir şekilde ortadan kaldırabilir veya kötü bilgilerle beslemeden önce insanları çekmek için meşru haberleri kullanabilir. Buradaki anahtar, bir hikâyede ki boşlukları veya bir hikâyenin iddiaları ile gerçek kaynak materyali arasındaki uyuşmazlıkları aramaktır. Taraflı kaynaklar da gerçek haberler yayınlayabilir ancak sundukları kanıtları dikkatlice tartmanız ve mümkünse diğer haber kaynaklarının da yapılan haberi destekleyip desteklemediğine bakmanız gerekir. Tamamen insanların internette bir şeyler söylemesine dayanan devasa bir kültürel hareket veya siyasi kargaşa olduğunu öne süren hikâyelere dikkat edin. Bir hikâye, bir şeyin popüler olduğunu kanıtlamak için Tweetlere veya Instagram gönderilerine atıfta bulunuyorsa, bunlar çok sayıda takipçisi ve etkileşimi olan hesaplardan mı yoksa az bilinen kullanıcıların Tweetlerinden mi geliyor bakmanız gerekir.
4. Kanıtlar Nasıl Tartılır?
Bazı haber kaynakları gerçekten diğerlerinden daha tutarlı bir şekilde doğrudur. Bazı uzman görüşleri, kendi amatör araştırmanızdan daha güvenilirdir. Yalnızca kendi gözlerinizle kontrol ettiğiniz şeylere inanırsanız, inanılmaz derecede göz kırparak dünya görüşüne sahip olursunuz. Yani buradaki amaç, bir hikâyenin neden yanlış olduğunu belirlemek değildir. Hikâyenin nasıl işlediğini, hangi bölümlerin karmaşık ve öznel olduğunu, hangi bölümlerin muhtemelen doğru olduğunu, fikirlerinizi veya davranışlarınızı ne kadar değiştirmesi gerektiğini belirlemektir.
Bir habere inanmanın veya görmezden gelmenin sonuçlarını, doğru olma olasılığına karşı tartın. Bir dolandırıcılık için satın almak finansal olarak yıkıcı olabilir, bu nedenle hızlıca zengin olma planının işe yaradığına dair çok güçlü (ve muhtemelen var olmayan) kanıtlar istersiniz. Tersine, gerçek bir orman yangını veya hastalık salgını uyarısını görmezden gelmek ölümcül olabilir.
Kaynakça:
https://www.guvenliweb.org.tr/
Siberay'ı Takip Edin
© 2020 Siber Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı